دایکات چیست؟

دایکات (Die cutting) اصطلاحی است که در لغت به معنای برش و قالب است، اما در کل به معنای قالب زنی همراه با تیغ و خط ِ تا می باشد. فرآیند دایکاتینگ (Die cutting) در ابتدا و در حدود قرن نوزدهم در صنایع تولید کفش مورد استفاده قرار گرفته و پس از آن به علت کارایی مطلوب این تکنیک در دیگر صنایع از جمله صنعت چاپ نیز مورد استفاده قرار گرفت.

عملیات دایکات ، از گروه خدمات تکمیلی بعد از چاپ به شمار می رود که با استفاده از آن می‌توان طرح‌ها و نقش های مد نظر را با قالب بر روی محصولات چاپی و بسته‌بندی اجرا نمود. برای تبدیل محصولاتی از قبیل کاغذ و مقوا به فولدر ( پوشه ) ، جعبه و لیبل ، باید از نوع ویژه ای برش استفاده کرد . در این روش ، با استفاده از ” برش قالبی ” بخش های مورد نظر را ، از ورق اصلی جدا می کنند .
به این روش ، ” دایکات ” گفته می شود . به طور کلی قالب های دایکات؛ مجموعه ای از تیغ های برش، خط تا و پرفراژ را تشکیل می دهند که به منظور تهیه جعبه گسترده به کار گرفته می شوند .

دایکات از قواعد برش و خط‌ تا (Creasing) و همچنین سوسه‌گیری (Ejection Rubber) تبعیت می کند. به مجموعه فرآیند هایی که توسط آن ، قالب های مربوط به تیغ ، پوشال برداری و سوسه گیری ساخته می شوند ، ” قالب سازی ” می گویند .
در روش تیغ زنی ِ تخت ، قالب از یک صفحه که معمولا از جنس تخته سه لایی است ، ساخته می شود . روی این صفحه بنا بر نیاز ، ابزار هایی نصب می شوند که کاربرد های متفاوتی دارند و نیازهای مختلفی همچون خط زنی ، خط تا زنی ، تیغ زنی ، پرفراژ زنی و برجسته کاری و … را برآورده می سازند .

پروسه برش و خم نمودن ، توسط قالبی  متشکل از تیغ هایی که بر روی صفحه چوبی قرار گرفته انجام می شود. قالب بر روی دستگاه بسته میشود و توسط فشار دستگاه بر روی مقوا یا انواع کاغذ، برش ، فرم دهی و تا شدگی اعمال می گردد.

بطور کلی مفاهیم مربوط به فرآیند دایکات، به شرح زیر قابل تعریف هستند :

• برش : به تیغ‌زنی و برش دقیق دور تا دور طرح ، روی متریال چاپی  گفته می شود.
• خط تا : ایجاد بخش‌های خم شده یا همان تازنی است .
  این کار به ‌نحوی انجام می شود که هیچ شکاف و ترک‌خوردگی در محصول ایجاد نشود.
• برجسته سازی : در مرحله ی قالب زنی و همزمان با اعمال خط برش و خط تا بر روی متریال چاپی ، می توان با استفاده از ابزار برجسته سازی بر روی قالب ، قسمتی هایی از کار چاپی را برجسته نمود .

• سوسه‌گیری : به جداسازی جعبه از شیت قالب خورده ی مقوا گفته می شود . سوسه‌ها  ، بخش هایی از مقوای حاشیه هر بخش از طرح هستند که کار چاپی را به ورق چاپی متصل می کند .
  بعد از اینکه سوسه ها به حفظ موقعیت ثابت ورق چاپی هنگام تیغ‌زنی کمک کردند، آنها را از فضای خالی ورق جدا می کنند.
• پوشال برداری : به حذف ضایعات و قسمت های اضافه در کار چاپی ، پوشال برداری یا پوشال گیری گفته می شود .

دایکات یا قالب زنی چطور کار می کند ؟

فرآیند دایکات ، چه برای طرح های خاص و پیچیده‌، چه صرفا شامل حروف الفبایی ؛  مستلزم دقت بسیار است . در فرآیند تیغ زنی لازم است تمام برش‌ها ، خط ِ تا ، پرفراژ ها یا برجسته سازی ها ؛ با چاپ روی محصول ، تراز و هماهنگ باشند .
در بسته‌بندی های مقوایی ، کارتنی  و پاکت‌های کاغذی ، لازم است زبانه‌ها همدیگر را بطور دقیق بپوشانند و با یکدیگر جفت شوند تا بسته‌بندی قابل‌ استفاده باشد. در برجسته سازی برای خطوط بریل ، لازم است تا میزان برجستگی کاملا دقیق و مناسب ایجاد شود تا خوانش کلمات بریل به سهولت انجام شود .
در برش و پرفراژ ملزومات چاپی ، لازم است تا دقت دایکات به اندازه ای باشد که پرفراژ نه سُست و ضعیف ایجاد شود و نه به صورت نیمه و غیر قابل جدا شدن باشد .
به این ترتیب ، مرحله ی دایکات ، یکی از مراحل کلیدی است که می بایست با دقت و ظرافت زیادی اجرا شود تا پروسه های پیش از چاپ و چاپ را قابل استفاده سازد .